عوامل تاثیرگذار در قیمت شمش آلومینیوم

آلومینیوم یکی از پرمصرف ترین فلزات در دنیاست که در موارد بسیار متنوع و مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. از ساخت ظروف آشپزی و ظروف یکبار مصرف گرفته تا ساخت شاتل های فضایی و هواپیما ها و تجهیزات نظامی. همچنین استفاده از آلومینیوم در اشکال مختلفی صورت می گیرد که بنا به نوع مصرف می تواند ورق آلومینیوم، شمش آلومنیوم، بیلت و یا دیگر اشکال و مقاطع باشد. حتی استفاده از آلومینیوم به شکل اکسید آن که با نام آلومینا شناخته می شود نیز کمتر از میزان مصرف خود آلومنیوم نیست و در صنایع مختلفی از جلمه برای تولید سرامیک و چینی، مصالح ساختمانی از آن استفاده میشود. آلومینا ماده ایی بسیار سخت و دیرگذار است و در صنایع سایشی برای تولید انواع کاغذ های سنباده، سنگ های سنباده و همچنین به عنوان ماده نسوز و دیگر موارد مورد استفاده است. اما این تنوع استفاده و کارکرد های متنوع، با هزینه بالای تولید این فلز ارزشمند همراه است؛ به طوری که آلومینیوم در مقایسه با دیگر فلزات صنعتی پرمصرف، سخت ترین و پیچیده ترین فرآیند تولید را دارد و از زمانی که به عنوان بوکسیت از معادن استخراج شده و تا زمانی که تبدیل به مقاطع اولیه آلومینیوم مانند شمش یا بیلت آلومینیوم شود مراحل و فرآیندهای بسیار زیاد و پیچیده ایی را می گذراند. با این حال یکی دیگر از ویژگی های ارزشمند آلومینیوم مقاومت در برابر اکسیداسیون و خوردگی است و به همین دلیل امکان بازیافت، ذوب و استفاده مجدد را دارد که در حالت بازیافت در حدود 90 درصد هزینه تولید کمتری از زمان تولید آلومینیوم از بوکسیت را دارد.

علاوه بر تمام موارد بیان شده ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خود آلومینیوم مانند چکش خواری، غیر مگنتیک بودن، سبکی، مقاومت فیزیکی و شیمیایی بالا و… باعث شده که این فلز به عنوان یکی از پرمصرف ترین فلزات دنیا بکار گرفته شود. و در دهه های اخیر که مباحث محیط زیستی به دلیل گرمایش زمین و استفاده درست از منابع طبیعی در سطح جهان به عنوان مسئله ای جهان شمول مطرح شده است، آلومینیوم به عنوان فلزی سبز و دوستار محیط زیست مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. تا جایی که در ایالات متحده امریکا، آلومینیوم به عنوان یکی از سرمایه های ملی مطرح شد و محافظت از آن و برنامه ریزی صحیح برای استفاده، بازیافت و تولید آن به عهده صنایع مختلف و نهادهای ایالتی قرار گرفت.

همین اهمیت آلومینیوم موجب می شود تا قیمت آن مانند دیگر فلزات پرمصرف مانند فولاد، مس، تیتانیوم و… که به صورت روزانه و حتی لحظه‌ایی در دنیا تعیین شود و عوامل مختلفی که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت قیمت آلومینیوم را در سطح جهان تعیین می کنند. علاوه بر مواردی که به طور مستقیم روی قیمت آلومینیوم تاثیر دارد مانند هزینه های تولید، میزان عرضه و تقاضا و… عواملی هم وجود دارند که به طور غیر مستقیم ولی موثر بر قیمت آلومینیوم تاثیرگذارند که در ادامه این مطلب به طور مفصل به بررسی و تحلیل تمام این موارد خواهیم پرداخت. دانستن این سازوکار می تواند برای کسانی که از آلومینیوم به عنوان ماده اولیه برای تولید محصولات استفاده میکنند، یا فعالان بازار آلومینیوم که به خرید و فروش این فلز ارزشمند مشغول هستند و حتی تولید کنندگان آلومینیوم اولیه مانند شمش و بیلت آلومینیوم و هر صنف و فردی که به طور مستقیم و غیر مستقیم از قیمت آلومینیوم و این بازار متاثر است به شناخت بهتر این بازار کمک کند.

شمش آلومینیوم به عنوان مهمترین محصول اولیه کارخانجات تولید آلومینیوم یا محصول نیمه آماده که در صنایع زیر دست به عنوان ماده اولیه جهت تولید دیگر محصولات استفاده می شود از اهیمت بسیار بالایی در بازار آلومینیوم برخوردار است و معمولا در بورس فلزات یا بازار فلزات، شمش آلومینیوم به عنوان اصلی ترین شکل و مقطع آلومینیوم خرید و فروش شده و در ادامه نیز برای بررسی عوامل موثر بر قیمت آلومینیوم را به شمش آلومینیوم اختصاص می دهیم.

عوامل ثابت در تعیین قیمت شمش آلومینیوم

همانطور که پیش تر گفته شد برخی از عوامل به طور مستقیم بر قیمت آلومینیوم تاثیر دارند که در ابتدا به بررسی این موارد خواهیم پرداخت و در ادامه به بررسی عوامل متغیری که در بازه های زمانی یا شرایط خاصی قیمت آلومینیوم را متاثر می کنند می پردازیم.

هزینه تولید شمش آلومینیوم

همانطور که می دانید اولین موردی که بر قیمت شمش آلومینیوم و اصولاً بر قیمت هر محصول تولیدی، معدنی و حتی کشاورزی تاثیرگذار است و پایه قیمت یک محصول را تعیین می کند، هزینه تولید آن محصول است. به همین ترتیب قیمت آلومینیوم و شمش آلومینیوم نیز در ابتدا بر طبق همین اصل تعیین شده و هزینه های استخراج بوکسیت، تبدیل آن به آلومینا و در نهایت تولید آلومینیوم است که پایه قیمت اولیه شمش آلومینیوم را تعیین می کند. شاید اگر استخراج و تولید آلومینیوم مانند فولاد و یا دیگر فلزات بود امروز آهن و فولاد پرمصرف ترین فلز دنیا نبود و جای خود را به آلومینیوم داده بود. شاید این گفته به نظر جسورانه و حتی غیر قابل باور باشد که می توان بجای فولاد و دیگر فلزات سخت از آلومینیوم استفاده کرد؛ ولی واقعیت این است که وقتی آلومینیوم آنقدر استحکام و مقاومت دارد که بتوان از آن بدنه شاتل فضایی، موتور خودرو، بدنه سلاح و ماشین آلات جنگی ضد گلوله و حتی پایه های پل و سازه های غول پیکر دریایی را ساخت، براحتی می تواند جایگزین فولاد و دیگر فلزات باشد. و همین استخراج و تولید پر هزینه آلومینیوم است که آن را در رده دوم از نظر مصرف در دنیا قرار داده است.

اما به هرحال در کنار این تولید هزینه بر، امکان بازیافت آلومینیوم توانسته آن را در جایگاهی بالاتر از فلزات دیگر مانند مس قرار دهد. همانطور که امروزه بجای مس از آلومینیوم در خطوط انتقال برق فشار قوی استفاده می شود. پس هزینه تولید یکی از مهمترین عوامل در تعیین قیمت آلومینیوم است.

از نظر میزان و حجم تولید آلومینیوم، ایران در سال 2017 در دنیا در رده 21 قرار داشت که در سال 2022 با یک پله سقوط به رده 22 رسید. عمده آلومینیوم تولیدی ایران توسط سه کارخانه مهم آلومینیوم تولید می شود که عبارت اند از کارخانه آلومنییوم ایرالکو ، کارخانه آلومینیوم سالکو و کارخانه تولید آلومینیوم المهدی- هرمزآل که در سال بالغ بر 750 هزار تن آلومنییوم تولید می کنند. هرچند این روند از نظر حجم تولید رو به رشد است ولی در مقایسه با رقابت جهانی در تولید آلومینیوم رشد کمتری داشته است. یکی از مهمترین کارخانجات مادر و زیرساختی در تولید آلومینیوم کارخانه جاجرم یا آلومینیوم جاجرم در استان خراسان شمالی است که عمده آلومینا تولیدی در کشور در این کارخانه تولید می شود و در صنایع بسیار متنوعی از صنایع رنگ و رزین تا خوراک کارخانجات تولید آلومنییوم مورد استفاده قرار میگیرد.

بیش از 50 درصد میزان تولید آلومینیوم در دنیا به ترتیب در اختیار سه کشور چین با تولید بیش از 40 میلیون تن در سال، هند با تولید حدود 4 میلیون تن در سال و روسیه با تولید حدود 3.7 میلیون تن در سال است که در این میان چین به تنهایی با اختلاف بسیار زیاد و دست نیافتنی در رده اول تولید آلومینیوم در جهان است.

پس با این توضیحات چین به تنهایی میتواند بازار آلومینیوم را در دنیا در اختیار داشته باشد و حتی در قیمت گذاری و کنترل عرضه و تقاضای آن نیز براحتی نقش مستقیم ایقا کند که در ادامه به توضیح مفصل نقش کشورها در مناسبات سیاسی و اقتصادی و تاثیر آن بر قیمت شمش آلومینیوم خواهیم پرداخت.

قیمت حامل های انرژی و تاثیر مستقیم بر هزینه های تولید

هرچند هزینه انرژی را باید جزو موارد مربوط به هزینه های تولید بررسی کرد اما این مسئله به قدری مهم و تاثیرگذار است که باید به طور جداگانه به آن پرداخت و البته می توان ساعت ها در این مورد صحبت کرد. اما در اینجا به چند نکته مهم درباره تاثیر قیمت انرژی بر قیمت شمش آلومنییوم اشاره می کنیم.

پر واضح است که برای تولید هر فلزی و تبدیل آن به شمش نیاز به صرف انرژی زیادی برای ذوب کردن آن و تبدیل فلز خام به شمش است و در مورد آلومینیوم هم همین مسئله صادق است. البته در کارخانجات مدرن امروزی دیگر از حرارت مستقیم سوخت های فسیلی کمتر استفاده شده و کوره های القایی که توسط جریان الکتریکی و ایجاد میدان مغناطیسی موجوب ذوب فلزات می شود، بکار گرفته می شود. اما در هر حال همین انرژی الکتریکی نیز در ایران توسط نیروگاه هایی که با سوخت فسیلی برق تولید می کنند فراهم می شود.

قیمت حمل و نقل و تاثیر آن از قیمت نفت و حامل های انرژی

علاوه بر سوخت مصرفی جهت کار کارخانجات سوخت و نفت به طور مستقیم بر قیمت حمل و نقل نیز تاثیرگذار است و با بالا و پایین رفتن قیمت نفت ( سوخت) در جهان به طور مستقیم قیمت حمل و نقل هم تاثیر خواهد گرفت و همین مورد می تواند بر قیمت فلزات تاثیرگذار باشد. به هر حال آلومینیوم تولیدی از چین یا روسیه که به استرالیا یا امریکا صادر می شود از طریق حمل و نقل دریایی و ریلی صورت می پذیرد که مستقیم با قیمت حامل های انرژی در ارتباط هستند.

به همین دلیل یکی از مهمترین عواملی که روی قیمت تمام شده تولید شمش آلومینیوم تاثیر مستقیم دارد، قیمت سوخت و حامل های انرژی است که مستقیم به قیمت جهانی نفت مربوط می گردد. پس اگر در برهه زمانی خاصی قیمت نفت دچار نوسان شود در پی آن بلافاصله بر روی قیمت شمش آلومینیوم و دیگر فلزات تاثیر می گذارد.

میزان تولید و نسبت عرضه و تقاضا در بازار جهانی

عرضه و تقاضا نیز از عواملی است که مستقیماً بر روی قیمت تمام شده محصولات تاثیر می گذارد. مبحث عرضه و تقاضا در اقتصاد به قدری پیچیده و تخصصی است که در این مطلب امکان بیان جزئیات آن وجود ندارد و البته نویسنده تخصص کافی در مورد بیان جزئیات مربوط به یکی از مهمترین گذاره های اقتصادی را نیز ندارد. به همین دلیل کلیاتی که به بحث ما مربوط خواهد شد را بیان خواهیم نمود.

در مورد عرضه و تقاضا در بازار فلزات فقط کافی است که به آماری که در بالا به آن اشاره کردیم توجه نمایید. وقتی چین در حدود 50 درصد از تولید آلومینیوم دنیا را در اختیار دارد براحتی می تواند با کنترل عرضه آلومینیوم تقاضا را برای این فلز پرمصرف بالا برده و با بالا رفتن تقاضا و عرضه کمتر از معمول، خود به خود قیمت آلومینیوم بالا رفته و با همین معادله ساده یک کشور می تواند کنترل قیمت شمش آلومینیوم را در سطج جهان در اختیار داشته باشد.

جنگ و تنش های ژئوپولوتیکی و تاثیر آن بر قیمت شمش آلومینیوم

در سال‌های اخیر با بالا گرفتن تنش میان قدرت ها جهانی و مهم‌تر از همه چین و امریکا، آمریکا با این واقعیت تلخ روبرو شده که نمی تواند برای واردات آلومینیوم خود تنها به چین تکیه کرده و تامین این فلز استراتژیک خود را محدود به واردات از چین کند. به همین دلیل علاوه بر چین دیگر کشورها از جمله کانادا، هند و روسیه و دیگر تولید کنندگان بزرگ آلومینیوم دنیا اخیراً بر سر صادرات شمش آلومینیوم به امریکا در حال رقابت بوده اند و هرکدام به سهم خود توانسته اند خوراک آلومینیوم خام این اقتصاد بزرگ جهانی را تامین کنند.

با این توضیحات می توان پی برد که عرضه و تقاضا صرفاً یک عامل مستقلی نبوده و خود عرضه و تقاضا به وابسته به عوامل بسیار مهم دیگری در مناسبات جهانی می باشد. از جمله این مناسبات می توان به تنش های سیاسی بین کشورها اشاره کرد و مهترین مثالی که از این تنش ها می توان گفت جنگ روسیه و اکراین در سالهای اخیر بوده که باعث بالا رفتن قیمت آلومینیوم در سطح جهان شد. به این دلیل که روسیه یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان شمش آلومینیوم در جهان است و در جنگ اخیر تحریم های جهانی که بر روسیه تحمیل شد باعث افزایش بی سابقه قیمت آلومینیوم در جهان شد.

جنگ و تحریم ها به دو صورت مستقیم می تواند موازنه عرضه و تقاضا و تولید آلومینیوم را برهم زند و با بهم خوردن این موازنه افزایش قیمت را در پی خواهد داشت. همانطور که از جنگ اکراین و روسیه نام بردیم می توان بهتر تاثیرات جنگ و تنش های سیاسی را درک نمود. پیش از جنگ با افزایش تنش میان روسیه و اروپای شرقی مخصوصا اکراین و با افزایش تحرکات نظامی روسیه در مرز اروپای شرقی، امریکا درصدد تحریم روسیه و خصوصا شرکت روسال برآمد و حتی قبل از شروع جنگ با اعمال تحریم کشورهایی که آلومینیوم یا آلومینای خود را از روسیه تامین می کردند دچار مشکل شدند و از این میان می توان آلمان و استرالیا را مثال زد که توافقات سنگین تجاری با شرکت روسال داشتند که این تحریم ها باعث توقف تمام این توافقات شد و حتی روسال از طرف قرارداد استرالیایی خود شکایت بین الملی کرد که نتیجه ایی هم برای روسال در پی نداشت.

مورد بعدی که جنگ می تواند روی موازنات عرضه و تقاضا تاثیرگذار باشد خود جنگ است که سعی دو طرف جنگ ضربه به اقتصاد و نقاط استراتژیک طرف مقابل است که در این بین کارخانجات تولیدی و نقاط تجاری حساس می تواند اهداف خوبی برای طرفین جنگ باشد و این به طور مستقیم می تواند روی عرضه جهانی تاثیر گذاشته و در نهایت قیمت آلومینیوم را افزایش دهد.

تعطیلی و بازگشایی کارخانجات یا تعطیلی و کشف معادن جدید

با کشف معادن جدید یا تعطیلی معادن فعالی که ذخایر بوکسیت آن‌ها به اتمام می رسد قیمت ماده اولیه و خوراک کارخانجات تولید آلومینیوم می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد که البته این مورد درباره آلومینیوم به ندرت محسوس بوده و خواهد بود به این دلیل که ذخایر بوکسیت و آلومینیوم در جهان به قدری زیاد و فراروان است که مانند دیگر فلزات کمیاب از کشف یک معدن یا تعطیلی یک معدن بزرگ تاثیر نخواهد پذیرفت اما این موردی بود که باید به آن اشاره می شد تا بتوانیم به عواملی که بر قیمت شمش آلومینیوم در داخل کشور تاثیرگذارند بپردازیم.

عوامل تاثیرگذار بر قیمت شمش آلومینیوم در داخل کشور

با وجود توضیح عمده عوامل جهانی تاثیرگذار بر قیمت شمش آلومینیوم لازم است تا در مورد عوامل تاثیرگذار داخلی نیز صحبت کنیم. به این دلیل که به واسطه موقعیت سیاسی و اقتصادی ایران در منطقه و جهان علاوه بر عوامل جهانی عوامل داخلی نیز بر قیمت آلومینیوم تاثیر می گذارند که باعث تفاوت قیمت بین قیمت جهانی و قیمت داخلی می شوند. و البته شناخت این عوامل داخلی حتی از عوامل تاثیرگذار خارجی نیز مهم تر است. پس همچنان همراه آلوم پرشین باشید تا عوامل مهم داخلی تاثیرگذار بر قیمت آلومینیوم را بررسی کنیم.